Shatkarma – 6 kỹ thuật thanh tẩy trong Yoga & lợi ích của chúng

Cũng giống như một ngôi nhà sẽ vững vàng nếu nền nhà chắc chắn, trong hành trình tập yoga, cơ thể chúng ta cần một nền tảng vững chắc làm cơ sở cho toàn bộ quá trình thực hành yoga. Cơ sở ở đây chính là làm sạch hệ thống nội tạng của chúng ta. Theo yoga truyền thống, sự thanh tẩy này được gọi là Shatkarma hay Shat kriyas.

Theo khoa học hiện đại thì ¹, cơ quan nội tạng của con người bao gồm 11 hệ thống chính, trong đó có hệ tuần hoàn, hô hấp, tiêu hóa, bài tiết, thần kinh và nội tiết. Để đảm bảo cơ thể khỏe mạnh và hoạt động bình thường, việc làm sạch các hệ cơ quan thường xuyên là rất quan trọng.

Theo truyền thống, có 6 phương pháp các yogi dùng để thanh tẩy các cơ quan nội tạng cho một cơ thể khỏe mạnh được gọi là Shatkarma.

Shatkarma hoặc Shat Kriya

Shatkarma là một bộ gồm 6 phương pháp mở đầu được các yogi cổ đại sử dụng để thanh lọc cơ thể bên trong, giúp chuẩn bị các bước thực hành cao hơn là asana & pranayama.

Thuật ngữ Shatkarma có nguồn gốc từ tiếng Phạn, gồm 2 từ gốc: Shat & Karma.

Shat có nghĩa là “Sáu” & karma nghĩa là “Hành động được thực hiện để đạt được những kết quả mong đợi“.

Shatkarma còn được gọi là Shat Kriya vì nó là bản dịch tiếng Hindi của thuật ngữ Shatkarma (Karma = Kriya).

Tại sao phải thanh lọc cơ thể? Tầm quan trọng của Shatkarma

Hãy xem cơ thể con người như một hệ thống máy tính. Phần bên ngoài mà chúng ta có thể chạm vào hoặc nhìn thấy giống như phần cứng của hệ thống máy tính còn phần bên trong hoạt động như một phần mềm.

Cơ thể hoặc phần cứng bên ngoài rất dễ tiếp xúc, do đó nó được thanh lọc thông qua các hoạt động thường ngày như rửa, tắm, đánh răng, v.v. Trong khi đó, các cơ quan bên trong cơ thể tiếp xúc thường xuyên với các chất bên ngoài (qua thức ăn, thị giác, xúc giác, khứu giác) và không có bất kỳ hoạt động thường xuyên cụ thể nào để thanh lọc.

1. Điều quan trọng đối với một người tập yoga là phải thanh lọc các cơ quan bên trong cơ thể của mình theo thời gian để đảm bảo sự hiệu quả của các bài tập yoga trên cơ thể. Shatkarma loại bỏ tạp chất bên trong cơ thể² tích lũy trong các cơ quan nội tạng qua việc thường xuyên đưa vào các thứ bên ngoài thông qua các cơ quan cảm giác khác nhau.
2. Để giúp cho dòng chảy của Prana (sinh lực) được ổn định, Shatkarma đảm bảo không có bất kỳ nút thắt nào về thể chất / tinh thần hiện diện trong Nadis (kênh năng lượng vi tế). Shatkarma, đặc biệt là Kapalbhati & Nauli cân bằng dòng chảy Prana trong hai yếu tố Nadis quan trọng là Ida & Pingala.
3. Thông thường, tâm trí của chúng ta hay bị làm xáo trộn bởi nhiều ý nghĩ không mong muốn mà trong ngôn ngữ yoga được gọi là Vrittis. Bằng cách thực hành Shatkarma (đặc biệt là trataka), chúng ta có thể mang lại trạng thái ổn định trong tâm trí.

Có 2 văn bản truyền thống (“Hatha Yoga Pradipika” và “Gheranda Samhita”) đã mô tả Shatkarma một cách chi tiết. Cả hai văn bản đều thuộc về giáo lý của Hatha Yoga, nhưng ý tưởng của chúng về thực hiện Shatkarma lại hoàn toàn khác nhau.

Shatkarma Trong Hatha Yoga Pradipika (HYP)

Swami Swatmarama, tác giả của văn bản Hatha Yoga cổ điển HYP, đã quy định việc thực hành Shatkarma chỉ dành cho các đối tượng này:

1. Những người có quá nhiều chất béo hoặc chất nhờn tích tụ trong cơ thể
2. Khi có sự mất cân bằng trong tạng người (dosha)

Swami Swatmarama đã nêu rõ ràng rằng nếu 3 dosha nằm đúng tỷ lệ và không có mỡ thừa tích tụ trong cơ thể thì Yoga Sadhak (người tập) không cần phải áp dụng Shatkarma. Tuy nhiên, việc học về thực hành Shatkarma là cần thiết để một người có thể thực hành nó khi cần.

Ngoài ra, trình tự thực hành Shatkarma cá nhân trong HYP được đề cập trong câu này:

Dhautirbastistathā netistrātakam naulikam tathā Kapālabhātiśchaitāni shatkarmāni Practicehakshate – HYP 2,23

Ý nghĩa – Dhauti, Basti, Neti, Trataka, Nauli và Kapalabhati được gọi là shatkarma.

Shatkarma trong Gheranda Samhita

Sage Gheranda là một tác giả hàng đầu khác của giáo lý Hath Yoga, người đã nhấn mạnh thực hành Shatkarma ở giai đoạn đầu tiên của yoga.

Yoga Sage Gheranda được truyền bá cũng được gọi là Ghatastha Yoga  và có 7 chi, trái ngược với yoga tám chi đến từ Yoga Sutra. 7 chi được đề cập trong Gheranda Samhita là:

• Chi thứ 1 – Shatkarma – để thanh lọc cơ thể
• Chi thứ 2 – Asana – tăng sức mạnh cơ thể
• Chi thứ 3 – Mudra – mang lại sự vững chắc trong cơ thể
• Chi thứ 4 – Pratayahara – rút các giác quan khỏi thế giới bên ngoài
• Chi thứ 5 – Pranayama – mang lại sự nhẹ nhàng trong cơ thể
• Chi thứ 6 – Dhyana – giúp nhận thức bên trong
• Chi thứ 7 – Samadhi – mục tiêu cuối cùng của yoga

Theo Sage Gheranda, cơ thể và tâm trí của chúng ta giống như một mạch máu (được gọi chung là Ghata) mang tâm hồn của chúng ta & các tính cách Gunas như nước bên trong một mạch máu.

Ghatastha Yoga trước hết nhằm mục đích thanh lọc cơ thể hoặc các mạch mang tâm hồn, thông qua 6 kỹ thuật thanh tẩy chứa trong Shatkarma. Sự thanh lọc cơ thể và tâm trí này được gọi là Ghata Shuddhi trong Gheranda Samhita.

Vì vậy, việc thực hành Shatkarma là quan trọng đối với mọi người mới bắt đầu hành trình yoga, theo Gheranda Samhita.

Trình tự của 6 chuỗi thực hành Shatkarma theo Sage Gheranda cũng khác một chút so với trình tự HYP. Chuỗi shatkarma này là:

• Dhauti
• Basti
• Neti
• Nauli
• Trataka
• Kapalbhati

1. Dhauti – Làm sạch đường tiêu hóa

Dhauti là Shatkarma đầu tiên, dịch theo nghĩa đen là ‘rửa‘. Trong kriya này, các kỹ thuật khác nhau được sử dụng để loại bỏ các mảnh thức ăn độc hại và không tiêu hóa được khỏi các cơ quan nội tạng.

Một số loại Dhauti phổ biến là:

• Vamana Dhauti – Uống một lượng lớn nước ấm sau đó nôn ra ngoài để loại bỏ chất nhầy dư thừa trong đường ống tiêu hóa. Cách này còn được gọi là Kunjal kriya.
• Vastra Dhauti – Trong kriya này, ngâm một miếng vải muslin sạch trong nước ấm rồi nuốt và giữ trong dạ dày trong vài phút. Sau đó, nó được kéo ra khỏi miệng để loại bỏ các tạp chất trong đường ruột.

Một số kỹ thuật đơn giản khác để thực hiện Dhauti là Danta (răng) dhauti, Jihva (lưỡi) Dhauti & Karna (tai) Dhauti.

Cơ chế của Dhauti giúp hệ cơ quan nội tạng hoạt động hiệu quả & loại bỏ chất nhờn dư thừa trong dạ dày. Ngoài ra, thực hành nhất quán dhauti kriya giúp cân bằng 3 tạng dosha là Kapha, Pitta & Vata trong cơ thể chúng ta.

2. Basti – Làm sạch đại tràng

Basti đứng thứ hai trong chuỗi shatkarma điều trị gần như 50% các bệnh về bụng.

Nó trực tiếp làm việc thanh lọc cơ quan trung tâm của cơ thể được gọi là đại tràng (ruột già) – nơi nuôi dưỡng hầu hết các mô của cơ thể.

Không giống như thuốc xổ chỉ làm sạch 8 đến 10 inch phần dưới của ruột già, Basti làm sạch toàn bộ hệ thống ruột già đến trực tràng (gắn với hậu môn). Đại tràng là một cơ quan dạng ống dài ở bụng dưới có chức năng loại bỏ nước từ thức ăn đã tiêu hóa và bị xáo trộn bởi chất thải rắn (phân).

Các cách làm sạch ruột già (Basti)

Có 2 cách Basti cơ bản dựa trên quy trình thực hiện là: Sthala Basti và Jala Basti.

Trong cả hai kỹ thuật, nước được rút vào qua hậu môn đi vào trong ruột già, sau đó cơ bụng được khuấy động trong khi giữ nước bên trong. Sau khi khuấy, nước sẽ được tống ra ngoài theo đường hậu môn.

3. Neti – Làm sạch đường mũi

Neti là loại Shatkarma thứ ba có tác dụng thanh lọc khoang mũi khỏi các tạp chất tích tụ. Phải làm sạch các khoang mũi vì đó là con đường dẫn đến Prana (năng lượng) mà chúng ta hít thở.

Việc hít thở hoạt động giống như nạp nhiên liệu vào cơ thể con người. Nếu nhiên liệu (hơi thở) bị bẩn bởi bất kỳ lý do nào, nó có thể khiến chúng ta bị bệnh. Lỗ mũi không sạch có thể là một trong những lý do chính khiến bạn thở không đều.

Neti Shatkarma là bài tập nhằm thanh lọc lỗ mũi bằng các kỹ thuật khác nhau.

Các cách Neti

Neti về cơ bản có 2 cách, dựa trên quy trình của chúng.

• Jala Neti – Với cách Neti này, Jala (nước) được sử dụng như một công cụ làm sạch để loại bỏ các tạp chất trong lỗ mũi. Dùng bình neti đổ nước vào một lỗ mũi, dưới tác dụng của trọng lực, nước sẽ được đẩy ra ngoài qua lỗ mũi khác. Nước chảy ra từ lỗ mũi khác loại bỏ các tạp chất trong đường mũi.
• Sutra Neti – Neti này thực hiện bằng cách dùng một sợi chỉ cao su (sutra) để xoa bóp đường mũi nhằm thông bất kỳ tắc nghẽn nào trong lỗ mũi.

4. Trataka – Làm sạch mắt

Trataka Shatkarma là một bài tập về mắt bao gồm việc đưa mắt nhìn thẳng và liên tục vào bất kỳ điểm tham chiếu nào. Điểm tham chiếu trong thực hành trataka có thể là bất kỳ đối tượng bên ngoài nào. Đối tượng phổ biến nhất được sử dụng trong Trataka để làm điểm tham chiếu là một cây nến chiếu sáng.

Trong số 6 kỹ thuật shatkarma, trataka có cách làm đơn giản. Thực hành trataka nhất quán và đúng cách làm tăng sức mạnh tập trung và thanh lọc tâm trí khỏi các suy nghĩ dao động.

Các loại Trataka

Bạn có thể nhìn vào vật tham chiếu là vật thể bên ngoài hay điểm bên trong, trataka có thể được phân thành 2 loại.

• Tratak nội là khi hướng trọng tâm vào trikuti hay còn gọi là Con mắt thứ ba (một vị trí giữa lông mày) hướng vào trong hoặc hướng lên trên. Cách làm Trataka bên trong giúp đánh thức con mắt thứ ba (hay luân xa Ajna).
• Tratak ngoại thực hiện bằng cách nhìn liên tục vào một số vật thể bên ngoài, có thể là bất cứ thứ gì mang lại cho bạn niềm vui thuần túy, nên bạn dễ dàng nhìn vào nó chăm chú.

5. Nauli – Làm sạch các cơ quan trong bụng

Ở Nauli Shatkarma, sự chuyển động của cơ bụng dưới giúp kích thích quá trình tiêu hóa.

Đây là một loại kriya yoga (kỹ thuật yoga cổ xưa) cần thiết để duy trì chuyển động trong tất cả các cơ của cơ thể. Giống như dòng nước chảy là một dấu hiệu cho thấy sự tinh khiết của nó, tương tự, thực hành Nauli thanh lọc gan, lá lách, bàng quang, tiết niệu, tuyến tụy, túi mật và ruột bằng tác dụng xoa bóp của nó. Khi tất cả các cơ quan nội tạng này thường xuyên vận động, hệ tiêu hóa và cảm giác thèm ăn của người tập được cải thiện.

Với cách làm Nauli kriya, cơ bụng thẳng hoặc cơ bụng được cô lập ở bên trái hoặc bên phải hoặc ở giữa.

Các loại Nauli

Khi lấy đường rãnh dọc giữa bụng làm tham chiếu giữa, việc cô lập cơ bụng chia Nauli thành 3 loại:

• Madhya Nauli – Khi cơ bụng cả hai bên trái phải tập trung ở trung tâm của rãnh bụng dọc ở giữa
• Vama Nauli – Khi cả hai cơ bụng thẳng hàng bên trái từ vị trí cơ trung tâm
• Dakshina Nauli – Khi cả hai cơ bụng đều thẳng hàng bên phải từ cơ trung tâm.

6. Kapalbhati – Làm sạch thùy não

Kapalbhati là Shatkarma cuối cùng có tác dụng cải thiện chức năng của não. Vì kapalbhati được các học viên yoga thực hành như một kỹ thuật thở nên nó còn được gọi là Kapalabhati pranayama. Trong kapalbhati, thành bụng nhanh chóng hít vào và thở ra kết hợp với thở.

Trong Kapalbhati pranayama, hơi thở hoàn toàn khác với thở bình thường. Trong nhịp thở bình thường,

• Hít vào là chủ động (tập trung hơn) trong khi thở ra là thụ động (ít tập trung hơn).

Với cách thở Kapalbhati,

• Thở ra là chủ động (tập trung hơn) trong khi hít vào là thụ động (ít tập trung hơn).

Bằng cách tập trung nhiều hơn vào việc thở ra so với hít vào, kapalbhati đẩy nhiều tạp chất ra ngoài dưới dạng khí CO2.

Những lưu ý cần biết trong Shatkarma

• Thực hành dưới sự giám sát của chuyên gia

Thực hành bất kỳ một trong 6 loại Shatkarma cần chuyên môn về kriya cụ thể đó, vì vậy bắt buộc phải có kiến thức lý thuyết cũng như thực hành. Do đó, người mới bắt đầu nên thực hiện những kriya này dưới sự giám sát của một chuyên gia.

• Shatkarma không phải là một bài tập hàng ngày

Hầu hết mọi người không biết Shatkarma không bao giờ được các yogi cổ đại khuyên nên thực hiện hàng ngày như asana, pranayama và các bộ môn yoga khác. Nó nên được thực hành hàng tuần hoặc hàng tháng, phụ thuộc vào tình trạng hoạt động của hệ thống cơ quan nội tạng của bạn.

• Sử dụng thiết bị sạch & vô trùng

Trong khi làm Shatkriya, phải đảm bảo bình neti, nước, chỉ cao su, vải bông và các thiết bị khác sạch sẽ và được khử trùng. Mục đích của các hoạt động này là để làm sạch cơ thể của bạn từ cấp độ cốt lõi của nó, vì vậy vật liệu bạn sử dụng cũng phải sạch.

• Phụ nữ mang thai không nên thực hành

Trong thời gian mang thai, tốt hơn là nên tránh làm Shatkriya. Nếu thực sự muốn thì người phụ nữ có thể làm Neti và Trataka. Các kriya khác có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của thai nhi vì chúng có liên quan đến chuyển động hoặc làm sạch bụng.

• Chế độ ăn uống thanh đạm hơn

6 Shatkarma là các bài thực hành nặng cho hệ thống cơ quan nội tạng của bạn. Hãy tập Shatkarma chỉ khi nào bạn giảm bớt chế độ ăn uống vì nếu không như vậy, hệ thống nội tạng của bạn phải làm việc quá sức và có thể dẫn đến căng thẳng.

• Bình tĩnh khi thực hành Shatkarma

Nếu ai đó muốn trở thành một bậc thầy Shatkriya thì hãy nhớ đừng vội vàng khi thực hiện Shatkriya. Giục tốc trong thực hành Shatkarma có thể làm tổn thương hệ thống cơ quan nội tạng của bạn.

Lợi ích của Shatkarma

• Khi Shatkarma thanh lọc bên trong cơ thể , hệ thống các cơ quan bên ngoài của chúng ta cũng bắt đầu hoạt động tốt hơn. Do đó, nó giúp cân bằng hệ thống cơ quan bên trong và bên ngoài.
• Loạt kriya này giúp cân bằng 3 Dosha (thể tạng) của một con người. Có 3 Dosha trong mỗi con người, nếu có bất kỳ sự mất cân bằng nào trong số các Dosha này thì cơ thể sẽ không hoạt động bình thường. Vì vậy, Shat Kriya giúp giữ các Dosha theo một tỷ lệ hoàn hảo.
• Shatkarma rất hữu ích trong việc phân luồng dòng chảy của Prana trong Nadis (kênh năng lượng vi tế). Nó giúp làm sạch các tắc nghẽn của Nadis và do đó Prana di chuyển mà không có bất kỳ trở ngại nào bên trong cơ thể.
• Các kriya rất hữu ích cho sự kết nối của tâm trí, tâm hồn và cơ thể. Khi tất cả các kênh được làm sạch bởi những kriya này thì tất cả các đường dẫn sẽ mở ra và sau đó tất cả các hoạt động yoga kết nối tâm trí và tâm hồn của bạn.
• Shatkarma rất hữu ích trong việc nâng cao hệ thống miễn dịch. Nếu hệ thống miễn dịch của chúng ta khỏe mạnh, nó sẽ giúp chống lại nhiều bệnh tật. Khi một sinh vật được thanh tẩy từ phần lõi thì nền tảng cũng đã được làm sạch. Do đó, theo cách này, hệ thống miễn dịch cũng được làm sạch.
• Lão hóa thể chất và lão hóa sinh học là hai khía cạnh khác nhau. Khi cơ thể chúng ta không sạch thì sự lão hóa về thể chất diễn ra sớm hơn so với lão hóa sinh học. Shatkriya giúp chậm quá trình lão hóa thể chất và giúp duy trì sự lão hóa sinh học.
• Nó giúp tăng nhận thức của con người ở các cấp độ khác nhau, ở cấp độ vật lý, cấp độ tâm lý, cấp độ cảm xúc, cấp độ tinh thần và cấp độ trí tuệ.

1. Các Hệ Cơ Quan Của Cơ Thể Con Người Là Gì?
2. Hệ bài tiết

Nội dung này được xuất bản lần đầu tại Fitsri